του Κωνσταντίνου Βελουδάκη

Ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα για την ανασυγκρότηση κομμουνιστικού κινήματος με τελικό στόχο την ίδρυση νέου κομμουνιστικού κόμματος (ΚΚ), θα προσπαθήσω να εντάξω στο διάλογο και στην προβληματική μας κάποια θεωρητικά ζητήματα τα οποία στην κομμουνιστική αριστερά του σήμερα ελάχιστα συζητιούνται έως καθόλου. Ήδη από το διάλογο έχουν ανακύψει εύστοχες προβληματικές για το σύγχρονο επαναστατικό υποκείμενο, τις νέες βάρδιες της εργατικής τάξης, καθώς και σε ποιο βαθμό σήμερα τέτοια ζητήματα μπορούν να αποκρυσταλλωθούν στην οργανωτική δομή ενός νέου ΚΚ. Θα προσπαθήσω να εμβαθύνω λίγο στη σκοπιά του υποκειμένου.

Η διαδικασία δημιουργίας πολιτικού υποκειμένου πρέπει να λαμβάνεται ως διαδικασία δημιουργίας κομμουνιστικού υποκειμένου που θα είναι ικανό να διαμορφώσει τις συνθήκες για τις νέες σοσιαλιστικές επαναστάσεις. Το επαναστατικό υποκείμενο και η οργάνωση του με όρους κοινωνικούς – συνδικαλιστικούς – πολιτικούς κτλ παρακολουθεί θέλοντας ή μη την ιστορική αναβάθμιση του υποκειμένου της μισθωτής εργασίας. Έτσι το ίδιο το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων είναι τέτοιο σήμερα και ταυτόχρονα η πολυπλοκότητα των φαινομένων της οικονομίας είναι οργανωμένη σε τέτοια παγκόσμια κλίμακα, που το επίπεδο παρέμβασης και διαπαιδαγώγησης του υποκειμένου πρέπει να είναι πολύ βαθύτερα συνειδητό για να μπορεί να διαχειριστεί όλη αυτή την πολυπλοκότητα.

Αν συμφωνούμε ότι η κοινωνία δεν έμεινε στάσιμη από την εποχή του Λένιν και του νεοτυπικού υποκειμένου, αλλά έχουν επέλθει ουσιαστικές και ποιοτικές αλλαγές στο κεφαλαιοκρατικό και ιμπεριαλιστικό σύστημα καθώς και αλλαγές στον ίδιο τον χαρακτήρα και τις συνισταμένες της εργατικής τάξης, τότε ένα σύγχρονο ΚΚ θα πρέπει να σκύβει με μεγάλη αφοσίωση επιστημονικά και μεθοδολογικά στα παραπάνω θεωρητικά ζητήματα για να μπορεί να υπάρξει συγκρότηση επαναστατικού υποκειμένου.

Μην ξεχνάμε πως στην εποχή του ο Λένιν αποκρυστάλλωσε στη δομή του κόμματος τον τρόπο με τον οποίο οργανωνόταν η εργασία της εποχής του και με οξυδέρκεια συγκρότησε μία πολεμική μηχανή που ανταποκρινόταν στις τότε συνθήκες. Αυτό που πρέπει να αξιολογήσει ένα ΚΚ είναι σε τι βαθμό έχει αλλάξει η οργάνωση της εργασίας στον σύγχρονο κόσμο. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε ορθολογικά και θετικά στοιχεία (όπως πχ κομματική πειθαρχεία, εσωτερική δημοκρατία, δημοκρατικός συγκεντρωτισμός κα) που έχουν ισχύ ακόμα και σήμερα. Για αυτό αναφερόμαστε σε διαλεκτική άρση / ανάπτυξη, – και όχι σε αναθεωρητισμό – που είναι η διατήρηση του θετικού σε ένα άλλο επίπεδο, σε μετασχηματισμένη ποιοτικά ανώτερη μορφή και κατάσταση.

Μέσω της αύξησης της διεπιστημονικότητας καθώς και της υπαγωγής της επιστήμης στην παραγωγική διαδικασία ως παραγωγική δύναμη δημιουργούνται στρατιές εργασίας που έχουν τη δυνατότητα μίας πιο σφαιρικής αντίληψης και που είναι σε θέση να παράγουν αυτοτελώς ένα minimum θεωρητικό πλαίσιο που σε αυτές τις συνθήκες θα αλλάζει και τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται και η θεωρητική παραγωγή από το κόμμα. Φυσικά το κεφάλαιο κατακερματίζει και εξειδικεύει την επιστημονική εργασία σε αποκομμένες διαδικασίες ενός γνωστικού αντικειμένου. Όμως η αναπαραγωγή του κεφαλαίου επειδή έγκειται σε μεγάλο βαθμό πλέον στην τεχνολογική και επιστημονική καινοτομία δεν μπορεί να περιορίσει καθολικά αλληλεπιδράσεις μεταξύ επιστημονικών και εργασιακών διαδικασιών. Σε αυτή τη βάση αναπτύσσεται και η ικανότητα των υποκειμένων να έχουν μια πιο δημιουργική σχέση με θεωρητικά ζητήματα και να είναι σε θέση να λαμβάνουν ένα επίπεδο πρωτοβουλιών. Δημιουργική σχέση τόσο με την μαρξιστική – λενινιστική θεωρία που αφορούν συνολικότερους κοινωνικούς αγώνες όσο και με ζητήματα επεξεργασίας που αφορούν και το κομμάτι της ίδιας τους της εργασίας. Φυσικά δεν εκκινούμε όλοι από την ίδια θεωρητική αφετηρία και ούτε μπορούμε να φθάσουμε ταυτόχρονα στο ίδιο σημείο και η ζωή η ίδια πολλές φορές μας ξεπερνάει. Όμως η τάση σημαντικό είναι να είναι αυτή.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει παραδοσιακό προλεταριάτο εκτελεστικής εργασίας στην κοινωνία μας. Πόσο μάλλον. Στόχος ενός σύγχρονου ΚΚ είναι να συνδυάσει οργανικά το παραδοσιακό προλεταριάτο με τον νέο τύπου εργαζόμενο. Και σε καμία περίπτωση με λογικές διαχωριστικών γραμμών μεταξύ διανόησης και εκτελεστικότητας εντός του κόμματος. Αν όμως οι ιεραρχικές μορφές ενός κόμματος συνεχίζουν να  είναι κάθετες, τα σημαίνοντα του στην εσωτερική του δομή, οι κωδικοποιήσεις του είναι τέτοιες που συνιστούν μία μορφή αναπαραγωγής κόμματος που να παραπέμπει σε μία μορφή καταμερισμού της εργασίας, τότε δεν είμαι σίγουρος πόσο προωθητικό θα είναι αυτό για τους στόχους μας. Φυσικά σε συνθήκες έκτακτες (παρανομία κτλ) ο κάθετος άξονας μπορεί προσωρινά να ωφελεί.

Εν τέλει αν προσπαθήσουμε να ανασυγκροτήσουμε οργάνωση, υποκείμενο, πρόγραμμα κτλ με τις λογικές του 20ου αιώνα, αυτό νομοτελώς θα μας αδυνατίσει στις ανάγκες του σύγχρονου κόσμου. Μην ξεχνάμε πως και στο πεδίο του νέου υποκειμένου θα δοκιμαστεί η σύγχρονη επαναστατική θεωρία και μεθοδολογία, βάση της οποίας θα μπορέσουμε να συγκεκριμενοποιήσουμε τα μέσα, τους τρόπους και τα ενδιάμεσα στάδια κλιμάκωσης των στρατηγικών μας στόχων που όλοι συμφωνούμε πως είναι η οικοδόμηση της σοσιαλιστικής – κομμουνιστικής κοινωνίας.

Πρώιμος σοσιαλισμός και ιμπεριαλιστικά παραμύθια για μικρούς, μεγάλους και μεσαίους

Ήδη από τον διάλογο και το ανοιχτό κάλεσμα έχω καλυφθεί πάνω κάτω για αυτά τα θέματα και κατά βάση συμφωνώ ιδιαίτερα στη σημερινή κατάσταση που έχουν υιοθετηθεί μεταφυσικές αντιλήψεις περί ιμπεριαλιστικής πυραμίδας και καθολική αμφισβήτηση αντι-ιμπεριαλιστικών πόλων από όλα τα ρεύματα της Αριστεράς. Τόσο το ζήτημα του ιμπεριαλισμού όσο και των πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων παίζουν κομβικό ρόλο στην χάραξη στρατηγικής και τακτικής. Θα πω μόνο πως είναι πολύ σημαντικό να βγάλουμε συμπεράσματα τόσο από τις ήττες και των πρώιμων σοσιαλισμών όσο και από αυτές τις χώρες που στον έναν ή άλλο βαθμό εξακολουθούν να έχουν μία κάποια βιωσιμότητα παρά τα δυσδιάκριτα στοιχεία τους. Και μπορεί για πιο συστηματικούς μελετητές να μην είναι τόσο δυσδιάκριτα αυτά τα στοιχεία, όμως για το σύνολο της κοινωνίας είναι και θέλει προσεκτική ανάδειξη των ουσιωδών στοιχείων αυτών των κοινωνιών μέσα από τις αντιφάσεις τους και τις δυσκολίες τους. Ειδικά αν δούμε το παράδειγμα της ΛΔ της Κίνας υπάρχει όχι μόνο μέρος της κοινωνίας που βλέπει στατικά και μεταφυσικά το ζήτημα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού αλλά και το σύνολο σχεδόν της Αριστεράς και της διανόησης.

Για να συνδέσουμε και λίγο την ΕΣΣΔ με το νέο υποκείμενο, μην ξεχνάμε πως μία από τις μεγαλύτερες αντιφάσεις (χοντρικά πάντα) που δεν ξεπέρασε η ΕΣΣΔ ήταν η μετάβαση από την εκτατικού τύπου ανάπτυξη στην εντατικού τύπου ανάπτυξη. Με λίγα λόγια δεν συγκροτήθηκε στην ΕΣΣΔ ο νέος τύπος υποκειμένου καθολικά και ήταν ένας από τους κύριους λόγους παλινόρθωσης.

Όσο φουντώνει ο διάλογος και η συζήτηση ελπίζω να επανέλθω και σε άλλα ζητήματα που να αφορούν είτε πιο συγκεκριμένες επεξεργασίες των παραπάνω είτε άλλα ζητήματα στρατηγικής, τακτικής και προβληματικής του κομμουνιστικού κινήματος.